Sivas’ın Yıldızeli ilçesinde yer alan ve eski ismi “Samuha” olan Hitit kenti Kayalıpınar’daki hafriyatlarda prenslere, başkatiplere, katiplere ve kaya tapınağı beyefendilerine ilişkin 50’nin üzerinde mühür baskısı ortaya çıkarıldı.
Bugüne kadar hafriyatlarda eski Asur ticaret kolonileri çağı, Hitit, Roma ve Bizans periyotlarına ilişkin yapı izleri, Roma ve Erken Bizans periyotları kalıntıları, Hitit hükümdarları, prenses, prens ve görevlilerine ilişkin çok sayıda mühür baskısı bulundu.
Kazı Lideri Doç. Dr. Çiğdem Maner, Kayalıpınar’da son 2 yıldır yapılan hafriyatlarda Paleolitik Çağ’dan Selçuklu devrine kadar kesintisiz yerleşim olduğunun belirlendiğini söyledi.
“Hitit kraliyet ailesinin tarihini yine anlamaya çalışacak bilgiler ortaya çıktı”
Mimari açıdan da eski Asur ticaret kolonileri çağı, Hitit, Roma ve erken Bizans devirlerine ilişkin yapı izlerinin ortaya çıktığını anlatan Maner, “Geçen sene çalıştığımız Hitit idari binasında bu yıl da çalıştık, yine mühür baskıları ortaya çıktı. Bu mühür baskıları sayesinde Hitit kraliyet ailesinin tarihini tekrar değerlendirmemizi sağlayan bilgiler ortaya çıktı” dedi.
Eski Asur ticaret kolonileri çağına ilişkin yapıları da ortaya çıkartmaya başladıklarını lisana getiren Maner, “O periyotta büyük bir yangın felaketinin olduğunu keşfettik. Öteki arazi çalışmalarımızda ise yine Hitit yapısı, farklı kullanım evreleri ve onun üzerine yapılmış bir Roma yolu ve Erken Bizans periyoduna, Orta Bizans devrine tarihlenen yapı izleri ortaya çıktı” diye konuştu.
“Mühürlerde yüksek görevlilerin ve kraliyet aile üyelerinin isimleri var”
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilimdalı Öğretim Üyesi ve Kayalıpınar hafriyatı filoloğu Prof. Dr. Hasan Peker ise Samuha ile eşitlenen Kayalıpınar’ın Hitit çekirdek bölgesinin hududunda “Yukarı Ülke” diye tanımlanan bölgenin başşehri olarak nitelenebileceğini söyledi.
Kayalıpınar’ın çekirdek bölgenin en doğu ucundaki büyük Hitit kentlerinden biri olduğunu vurgulayan Peker, “Burada eski hafriyatlarda ve devamında bizim çalışmalarımızda ortaya çıkan çivi yazılı evraklar ve Anadolu hiyeroglif yazılı kil kapatmalar en kıymetli buluntular arasında” tabirini kullandı.
Tahrip olmuş bir arşiv odasında çalışma yaptıklarını belirten Peker, “Arşivden geriye kalan kil kesimleri üzerinde hiyeroglif mühür baskıları ve bu baskıların üzerinde de yüksek görevlilerin ve kraliyet aile üyelerinin isimlerini, mesleklerini ve unvanlarını görüyoruz” diye konuştu.
“50’nin üzerinde mühür baskısı ele geçti”
Peker, bulunan mühürlerde çokça prens ismine de rastladıklarını anlatarak, şunları kaydetti:
“Geçen dönemden itibaren burada 50’nin üzerinde mühür baskısı ele geçti. Bunlar ortasında bilhassa bu yıl çokça prens ismine rastladık. Yani prens unvanına sahip, kraliyet ailesi ile bir formda irtibatı olan, evlilik yahut kan yoluyla irtibatı olan isimlerle karşılaştık. Ortalarında baş katipler, katipler, kaya tapınağı beyefendileri var.
Çok enteresan isimler ve isimlerin taşıdığı manalar var. İlgi cazibeli olanlar ortasında HattusaRuntiya ya da HattusaKuruntiya diye bir prensin mühür baskısıyla karşılaştık. Bu isim özel isim olarak Hattuşa kentinin gözetici yaradanı manasına geliyor. Muhtemelen III. Hattusili’nin kraliçesi, büyük kraliçe Puduhepa’nın devrinde katiplik yaptığını söyleyebileceğimiz Pihaya diye bir katip.
Yine ArmaTarupasani diye bir vazifeli, bu da ay ilahının otomobilcisi manasına geliyor. İsim repertuvarımız Hititoloji’ye katkı olarak günden güne zenginleşmekte. Bu noktada periyodun yaşayan insanlarının, yüksek vazifelilerinin isimlerine ulaşarak varlıklarını ispatlıyoruz. Bunlar da bu hafriyatlar sayesinde hem Hitit hem de dünya tarihinde yerini alıyor.”
Prof. Dr. Hasan Peker, bulunan mühür baskılarının çeşitli idari ya da yönetimle ilgili ekonomik dokümanların onaylanmasında ya da aidiyetinin belirlenmesinde kullanılan yazılı arkeolojik nesneler olduğunu söyledi.
Bulunan nesnelerin Kayalıpınar’ın tarihini çok daha geriye çektiğini aktaran Peker, şöyle konuştu:
“Yeni periyot Kayalıpınar kazılarında bulunan ve bu merkezden yayınlanan yazılı evraklardan yola çıkacak olursak burası III. Hattusili’nin yani yaklaşık olarak milattan evvel 13. yüzyılın başları diyelim, III. Hattusili ve ailesiyle temaslı yüksek vazifeliler ve birebir vakitte onun aile üyeleri prensler ve onunla temaslı bireylerin burada bulgularına ulaşıyoruz. Anadolu hiyeroglif yazılı dokümanlar, III. Hattusili, onun yeğeni, onun oğlu ve torununa ilişkin olanlar. Yalnızca onların izlerini şu an görüyoruz. Doğal ki kentin geçmişi çok çok daha geriye gidiyor.”