İran’da, 22 yaşındaki Mahsa Amini‘nin, İslami rejimin kılık kıyafet kurallarına uymadığı gerekçesiyle darp edilerek gözaltına alınmasının akabinde kolluk güçleri tarafından öldürülmesi ülke çapında infiale yol açtı.
Amini’nin babası, kızının hiçbir sıhhat sorunu olmadığını, cesedi üzerinde yapılan incelemelerde bacaklarında morluklar tespit edildiğini ve vefatından polisin sorumlu olduğunu söyledi.
At Mahsa Amini's funeral in her hometown of Saqqez, Kurdistan province, women take their headscarves off in protest against Iran's forced hijab law amid "death to the dictator" chants.
Mahsa, 22, died in custody after being arrested by morality police.pic.twitter.com/MaqyberjNO
— Shayan Sardarizadeh (@Shayan86) September 17, 2022
Amini’nin cenazesinde bayanlar başörtülerini çıkararak sivil itaatsizlik aksiyonu düzenledi.
ÖLÜ SAYISI EN AZ 7
Ölümünün çabucak akabinde, Amini’nin memleketi, İran’ın Kürdistan eyaletinin Sakız kentinde başlayan protestolar 5. gününe girerken neredeyse ülkenin tüm büyük kentlerine yayıldı. Kolluk kuvvetlerinin ülke genelinde protestolara yansısı hayli sert oldu. Tahran idaresi, şu ana dek protestolar sırasında ortalarında güvenlik güçlerinin de bulunduğu 3 kişinin ömrünü yitirdiği duyurdu.
Kayıplara ait gayri resmi sayıların resmi otoritelerin açıkladığından daha fazla olması bekleniyor. İnsan hakları örgütleri, salı günü yaşanan ölümlerle birlikte en az 7 kayıp olduğunu öne sürüyor.
Protestocular, daha fazla özgürlük talep etmenin yanı sıra ülkede uzun müddettir devam eden ekonomik buhran ve gelir adaletsizliğine de reaksiyon gösteriyor.
HAMANEY SESSİZ
İran Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney, çarşamba günü 1980-88 yılları ortasında yaşanan İran-Irak savaşını anmak için yaptığı konuşmada, geçen yıl su kıtlığı nedeniyle patlak veren sokak çatışmalarından bu yana İran’da yaşanan en geniş çaplı protesto şovlarına değinmedi.
İran dini lideri, öldüğü veya ağır hasta olduğu argümanların akabinde birinci sefer kamera karşısında
Reuters’a nazaran, Hamaney’in yardımcılarından biri Amini’nin ailesine başsağlığı diledi, davayı yakından takip edeceğine kelam verdi ve Dini Lider’in de Amine’nin vefatından etkilendiğini ve acı çektiğini söyledi.
KAYIPLARIN SAYISI ARTIYOR
İran devlet ajansı İRNA tarafından servis edilen bir haberde salı günü güneydeki Şiraz kentinde, protestolar sırasında yaralanan bir polis memurunun öldüğü dördünün de yaralandığı bildirildi. İRNA, olaylar mühletince 15 protestocunun tutuklandığını duyurdu.
İran dini otoritesine yakın yarı resmi Fars Haber Ajansı, Kirmanşah‘ta iki kişinin ömrünü yitirdiğini bildirdi. Kirmanşah savcısı Shahram Karami bahse ait açıklamasında, “Bunun ihtilal zıddı ögeler tarafından yapıldığından eminiz, zira kurbanlar güvenlik aygıtı tarafından kullanılmayan silahlarla öldürüldü” ifadelerine yer verdi.
In Divandarreh, Kurdistan province, riot police clash with protesters as secuirty forces fire gunshots into the crowd, reportedly wounding at least 10, on day four of protests in Iran over the death of #Mahsa_Amini, 22, after her arrest by morality police.pic.twitter.com/J9cTgGlsfl
— Shayan Sardarizadeh (@Shayan86) September 19, 2022
İran’ın çeşitli bölgelerinde protestocular ve polis ortasında sık sık sert çatışmalar yaşandı
Hengaw ve Kürdistan İnsan Hakları Ağı isimli örgütler, 43 yaşındaki bir İranlı erkeğin, Batı Azerbaycan eyaletinin Urmiye kentinde güvenlik güçlerinin açtığı ateş sonucu öldürüldüğünü duyurdu. Öte yandan, Batı Azerbaycan eyaletindeki Piranşehr‘de bir kişinin daha hayatını yitirdiği ve birebir gün, Amini’nin memleketi Sakız‘da da bedenine aldığı darbelerle ağır yaralanan bir sivilin hayatını yitirdiği belirtildi. Argüman edilen vefatlar resmi otoritelerce doğrulanmadı.
KADINLAR EN ÖN SAFTA
Tahran’daki protestolarda bayanların yoğunluğu dikkat çekti. Protesto maksatlı olarak saçlarını kesen ve kent meydanlarında başörtülerini yakan bayanların yanı sıra başörtülerini çıkaran kimi bayanların da sık sık kitlelere konuşma yaptığı gözlemlendi. Göstericiler yer yer İran bayrağı ve İslami rejimin mimarı Ayetullah Humeyni‘nin fotoğrafları üzere sembollere ziyan verdi.
Sosyal medyada paylaşılan bir görüntüde, Tahran Üniversitesi‘nde yüzlerce öğrencinin “diktatöre ölüm” sloganları attığı görüldü. Haberi servis eden Reuters haber ajansı görüntülerin gerçekliğini doğrulayamadı.
#IranProtests#Tehran, #Iran's capital—Tehran University students continue protests against #MahsaAmini's murder, chanting:
Death to the oppressor, either Shah or Supreme Leader!#IranianLivesMatter!pic.twitter.com/OcQoFcFUkE— Iran News Update (@IranNewsUpdate1) September 21, 2022
Protestoların değerli merkezlerinden biri de Tahran Üniversitesi oldu
“1800 KİŞİ TESPİT EDİLDİ…”
Hengaw isimli insan hakları kuruluşu, protestoların ağır olduğu Amini’nin memleketi Kürdistan eyaletinde İran İhtilal Muhafızları’nın protestoları bastırmak için görevlendirildiğini ve bölgede “internetin büsbütün kesildiğini” öne sürdü.
Kürdistan eyalet valisi, eyaletteki üç vefattan terörist kümelerin sorumlu olduğunu öne sürdü. Hengaw ise ölümlerden güvenlik güçlerini sorumlu tuttu.
Tahran valisi, protestolar mühletince çeşitli güvenlik kurumlarında daha evvelki protesto şovlarından ötürü kaydı bulunan 700 kişi dahil olmak üzere toplam 1800 kişinin tespit edildiğini duyurdu.